Seizoen 3

Schoenenindustrie in Waalwijk

Aflevering 31, 2001, 13 minuten

Deze wandeling begint op een oude spoorbrug, waar vroeger het "Halve Zolenlijntje" lag. René legt uit waar die naam vandaan komt, waarom als vanouds rond Waalwijk en in de Langstraat zo'n bloeiende schoenindustrie te vinden is (ooit de grootste werkverschaffende industrie van Noord-Brabant) en hoe het er op leerlooierijen aan toe ging. Hij neemt een kijkje in het Nederlands Leder- en Schoenmuseum, waar hij laat zien welke schoenmaat "de reus van Rotterdam" had. Hij vertelt over schoenenfabrieken van het eerste uur, zoals Van Schijndel; over de welvaart die deze industrie bracht en het schrille contrast met de armoedige leefomstandigheden van de arbeider. We eindigen bij de ambachtelijke schoenmakerij Greve.

Afleveringen in de buurt

Reacties

Rita Nannes zei op 6 april 2020 om 14:55

Enjoyed it very much. Used to live in Waalwijk untill 1959. My mother stitched shoes at home. My Dad worked at de Timtur for a while. I used to work at Vesters schoenfabriek in Kaatsheuvel. This video brought back many memories. Timekeeping .....lopende band. Mum on her sewing machine untill late at night. , mum used to stitch the shoes the "vertegenwolrdigers" took around the shops. She was very presides and she always had plenty of work. Dad "schiften" I think it was called and rieslijm, the glue, and I remember the smell of rieslijm. And omkloppen.... yes it was nice to see all that again. Thank you very much. Much appreciated. Groetjes. Ria van Daalen (maiden name)....

BHIC Lisette zei op 7 april 2020 om 10:05

Thank you for your interesting story, Ria! The shoe industry played an important role in your family, so I can imagine that you enjoyed watching this video. Did your father and mother liked their work in this industry? And how do you look back on your time by Vesters schoenfabriek?

Rita Nannes zei op 8 april 2020 om 08:15

Surprised to get an answer to my little note. I don't know what is the intention, but are you people genuinely interested as I could go into details that might go on forever and bore you to sobs.
Who reads these comments?
As I was 20 y.o.a. on leaving for Australia, I remember quite a bit. The schoenindustrie
was still in full swing at that time. Every time we visited The Netherlands afterwards businesses had closed down or had disappeared. I was actually surprised to learn that there is only one still in operation. Would they still train apprentices in a place like that, otherwise it would soon disappear as well. Anyway, I appreciated the video very much and as I said, it brought back many nice memories uit Waalwijk.
With the Corona virus we are forced to stay at home so plenty of time voor ander tijderdrijf zoals schrijven. Groetjes,....

BHIC Lisette zei op 8 april 2020 om 16:10

We are certainly interested in your memories of the past, Rita! The comments can be read by anyone who visits this particular page and who is interested in the shoe industry. Since you got plenty of time now (just like many of us in this situation ;) ), we are curious if you have any more stories or memories of your time in Waalwijk. Thank you for your reply!

Rita zei op 22 april 2020 om 01:04

We might have been a typical household in the region. Firstly we lived in an "dammenhuis" in Besoyen, near the Synagoge and "Marietje Smolders" in de Grote Straat. Dammenhuis was between de Grote Straat and de winterdijk.
Then we shifted to Victorie Straat near het Vredesplein.
6 Kids and one breadwinner.
Our Dad used to work at de Timtur, in de Mr. van Cootstraat. Schiften, lijmen, swikken, omkloppen, he could do it all. Our Mother was an expert in stitching shoes. All her spare time was taken up by sitting behind her sewing machine. Then Dad got a job at Pulles Heesbeen delivering bread. From then on Mum and Dad worked together at night. Dad schiften, lijmen met rieslijm (stonk vreselijk) and omkloppen, and Mum stitching the uppers. That is the way they put meat on the table and we got little extras sometimes.
After de Mulo, I myself worked at Landis & Gyr op het Vredesplein before getting an office job at Vesters Schoenfabriek in Kaatsheuvel. I was the wages clerk.
Vesters had een lopende band, which meant time was very important. An exact time was set aside for every little job performed to make a shoe. Vesters employed a special timekeeper who went around with a timing watch. He timed every worker for a while.
A time was set for a certain task, say stitching a sole to a shoe which took 1/4 hr. per shoe. There was a card with time slips which travelled with the shoe. One slip stating "stitching sole to shoe 1/4 hr." was torn off by the worker as proof he did that little job. The shoe then travelled on to the next worker who performed the next little job that needed doing. This way the shoe travelled around from beginning to end, stopping at every station until at the end of the lopende band, the shoe was finished.
It was my job to ad all the time slips together for every individual worker at the end of the week and work out their wages.
They got paid by piece work. If their job on a shoe was worked out as taking 1/4 hr. and if he had completed 5 shoes, he got 5 slips of 1/4 hr. each. Therefore he got bonus pay of 1/4 hr.
I liked my job, but our parents decided to migrate to Australia. We have visited The Netherlands of and on many times. In the late 50's the shoe industry was booming, however, every time we visited the area a couple of factories had closed their doors. Slowly things changed and now, apparently, only one very specialised shoe factory remains.
One wonders, what has taken the place of an industry which dominated and employed half the town in the late fifties?? Yes, one wonders....

BHIC Lisette zei op 22 april 2020 om 12:54

Thank you for sharing your memories with us, Rita! Very nice that we can get a glimpse of your family life in the 50's and of the work in the 'Vesters Schoenfabriek.' I can imagine that the timekeeper could cause a little bit of stress among the employees. And one wonders indeed what replaced such a powerful industry... Thanks again for your story!

Eric Verhoeven zei op 30 april 2020 om 19:12

Mooi filmpie van René . Als geboren Waalwijker zeer herkenbaar voor mij. Bij de halve zolen spoorbrug heb ik menig uur van mijn jeugd doorgebracht met vissen en anderszins. Ik zie de grote stoomloc nog steeds voor me . De loc passeerde de brug om 12.00u ri. den Bosch en om 16.15u weer ri Waalwijk. De Greve fabriek heb ik ook aan de binnenkant mogen bewonderen in mijn jeugd. Mijn vader werkte destijds bij van Haren [ Ome Ivo zoals hij dat noemde] en enige tijd bij Greve. Later heeft hij zich middels studie opgewerkt tot calculator bij een ander leder bedrijf in Waalwijk. Mijn moeder stikte op de Singer, schoenen voor de gebroeders van Boxtel uit Kaatsheuvel. In mijn jeugd heb ik bij de gebr. van Boxtel als vakantie werker [ 13 jaar] ook nog aan de aanklopper en lijmmachine gestaan. Ruik nog die, zoals Rita Nannes zegt, de Rieslijm. Als je hard snoof werd je er "high" van. Prachttijd, woonde in dezelfde straat als Rita , vlak naast het weggetje dat naar de Amstelpoort liep. Heb die looierij ook nog ooit van binnen gezien en geroken. Verschrikkelijk stank binnen van al die huiden tonnen... Er is daar veel verontreinigd afvalwater de grond in gegaan. Uit een klein roestig pijpje uit de muur van de looierij kwam oranje vloeistof. In de sloot waarin het terecht kwam groeide geen waterplanten enz. Wisten wij veel destijds.... Desalniettemin een prachttijd in een welvarende Langstraat.

BHIC Mariet Bruggeman zei op 1 mei 2020 om 12:55

Bedankt Eric, voor je leuke en enthousiaste reactie. Ik bevind me bijna letterlijk in de Langstraat terwijl ik jouw levendige beschrijvingen lees. Vooral die stank en dat lozen van het afvalwater zijn beeldend. Erg leuk om jouw herinneringen aan deze tijd te mogen lezen.

Jan van Sluisveld zei op 1 juni 2020 om 12:11

Het filmpje over de schoenindustrie haalde een aantal herinneringen bij me op.
Ik herinner me het halvezolenlijntje nog als een door een rook uitstotende stoomlocomotief getrokken goederentrein van Den Bosch naar Geertruidenberg v.v., dacht ik. Eerder waren er ook passagiers mee vervoerd.
Ik fietste regelmatig in Waalwijk door de Mr. Van Coothstraat naar het Dr. Mollercollege langs de Timturfabriek. Timtur stond voor Timmermans en Van Turenhout, heb ik begrepen.
Begin jaren 70 heb ik als student vakantiewerk gedaan bij de leerlooierij Van den Assem in Dongen. Ik reed met mijn Eijsink brommer van Tilburg naar Dongen en mij was gevraagd of ik een passagier mee wilde nemen, die ook bij Van de Assen ging werken. Het betrof een Amerikaan uit San Diego, die om niet naar Vietnam te moeten, via Canada en Zwitserland in Tilburg terecht was gekomen. Zijn naam was Ralf Traber. Traber was een weinig spraakzame jongeman. Bij Van den Assem scheidden onze wegen zich, omdat hij voor in het gebouw aan het werk werd gezet en ik achter. Ik moest daar, samen met een Turk van middelbare leeftijd verse huiden in een groot rond houten looivat doen. Ik hield de huid aan een kant vast en de Turk aan de andere kant. Als het vat vol was gooide de Turk uit een papieren zak, waar Bayer op stond, looistof in het vat. Na het vat gesloten te hebben werd het in beweging gebracht. Het vat draaide een bepaalde tijd rond en als het klaar was moesten we de gelooide huiden er weer uithalen. Hoe die Turk heette heb ik nooit geweten. Hij sprak geen woord Nederlands en ik geen Turks. We communiceerde met gebarentaal. In die ruimte waren wij de enige aanwezigen. Achter op het terrein stond een los gebouwtje. Daar werden de aangeleverde verse huiden ontdaan van de laatste (rottende?) vleesresten. Daar zou het ongelooflijk gestonken hebben, maar ik heb dat nooit geroken, want ik ben er niet gaan kijken. Wel werd gezegd dat daar alleen maar Nederlanders werkten, want het was secuur werk en het werd daarom en vanwege de stank een stuk beter betaald dan ander werk in het bedrijf.
Aan het eind van de dag reed ik weer, met de zwijgzame Amerikaan, terug naar Tilburg. Na een week zat ons werk bij Van den Assen erop. De Amerikaan heb ik daarna nooit meer teruggezien.
Ik heb geen slechte herinneringen aan het werk in de looierij overgehouden.

BHIC Mariet Bruggeman zei op 2 juni 2020 om 09:51

Bedankt Jan, voor het delen van jouw herinneringen aan de leerlooierij in Dongen. Volgens mij heb je als je dit werk gedaan hebt een ervaring opgedaan voor de rest van je leven.

M. van Daalen zei op 22 november 2020 om 15:27

Ik weet dat mijn overgrootvader (fam.naam van der Zaken) in Besoijen woonde en schoenen fabriceerde. Rond 1925 verhuisde hij naar Amsterdam waar hij een schoenenzaak begon. Alle info voor de schoenenindustrie in en rond Waalwijk (Besoijen) boeit mij zeer.

BHIC Lisette zei op 24 november 2020 om 10:08

Bedankt voor je reactie, M. van Daalen! Ik kan me voorstellen dat je op zoek bent naar meer informatie. Je zou eens navraag kunnen doen bij het Streekarchief Langstraat Heusden Altena (SALHA), waar de archieven van o.a. Waalwijk bewaard worden: https://salha.nl/. 

 

Daarnaast kun je eens kijken in ons handelsregister met opgeheven bedrijven: http://www.bhic.nl/onderzoeken/handelsregister. Op de naam 'van der Zaken' vind ik in Waalwijk één resultaat. Je kunt een gratis scan van dit dossier opvragen door te klikken op het 'scannen op verzoek' icoontje (zichtbaar naast het mapje). Veel succes en plezier ermee!

Bert Alessie zei op 9 december 2021 om 18:28

Als geboren borkse heb ik genoten van de reacties op dit onderwerp van De wandeling. Erg herkenbaar en vele herinneringen komen weer boven in een nostalgie die in de hedendaagse drukke tijd nauwelijks nog plek heeft. Herinneringen zijn een groot goed. Ga zo door...maar...hoe wordt rieslijm eigenlijk gemaakt? ( Ik dacht van beenderen?)

BHIC Mariet Bruggeman zei op 10 december 2021 om 16:07

Bedankt voor je mooie reactie Bert, en ondanks dat René inmiddels van zijn pensioen geniet, gaan wij als BHIC gewoon door met het ophalen en bewaren van deze herinneringen aan mooie, oude en vervlogen tijden.

Ik hoop trouwens dat een van de reageerders jouw vraag over het 'rieslijm' nog kan beantwoorden. We zijn zelf trouwens ook wel benieuwd !

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Restricted HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.